Poznati Banijci

Narodni heroj NOR-a Vasilj Gacesa...

Rođen je 1.novernbra 1906 godine u selu Vlahović Glina Hrvatska. Potječe iz seljačke porodice. Još kao dječak od osam godina ostao je bez oca. Iako je njegov brat Đuro bio stariji, gospodarstvo je vodio Vasilj. Već kao mladić poznat je kao otresit i odlučan. Ljudi su ga poštovali. Često se sukobljavao sa žandarima i štitio sirotinju. “Kad svi žandari budu Iikvidirani”, govorio je Gaćeša, "tada će tek biti prava sloboda." Još prije drugog svjetskog rata Vasilj se družio s komunistima svog kraja, pa je i zbog toga često proganjan od tadašnjih vlasti.
Kapitulacija stare jugoslavenske vojske zatekla ga je u Šibeniku u činu rezervnog artiljerijskog podnarednika. Inteligentan i snalažljiv, Gaćeša se uspio, preko Bosne, vratiti kući i donijeti dvije ručne bombe, za koje je znao reći: ,,Trebat će one kao komad hljeba." Već u aprilu i maju 1941. Žandari i ustaše ga svakog dana traže, ali im on vješto izmiče, krijući se u šumama. Saznavši za direktive KPJ o podizanju ustanka, Vasilj ih svesrdno prihvaća. S drugim komunistima svoga kraja okuplja ljude, savjetuje ih da ne vjeruju ustaškoj vlasti i da prikupljaju oružje. Sredinom jula 1941. godine, s Gaćešom je bilo već 30 ustanika naoružanih lovačkim puškama, kuburama kremenjačama i ponekom vojničkom puškom.

Partijsku odluku donesenu u šumi Abez kraj Vrginmosta, 19/20. jula. da počne ustanak na Baniji i Kordunu, provodi već 23. jula, kada s ustanicima raspoređenim u tri grupe napada željezničku slanicu i općinu u Banskom Grabovcu. Uništava posadu, željezničku stanicu, i oduzima 12 pušaka s municijom. Već u ovoj akciji Gaćeša je ostavio snažan utisak na sve borce i ispoljio posebnu prisebnost u situaciji koja je nastala sutradan, bježanjem
naroda od ustaških zlodjela. On okuplja, 24. jula, prvu grupu partizana Banije u Šumarici, kod Jovina groba. Vodi brigu o životu izbjeglog naroda iz sela Vlahovića, Grabovca, Drenovca, Šušnjara i Luščana. U tu
svrhu organizira rad pekara, mlinova, straže, zemunice i druge potrebe za život u Šumi. Dobro je poznavao Baniju. Znao je i od kakvog su materijala kuće građene u pojedinim mjestima, što mu je omogućavalo da planira kako valja izvesti akciju za uništenje neprijatelja.
Već posije nekoliko izvedenih akcija, Gaćešino ime se pročulo u cijeloj Baniji.

Na konferenciji vojno-partijskih delegata Korduna i Banije, u Petrovoj gori, 19/20. septembra 1941, godine, Baniju predstavlja komandant Vasilj Gaćeša. Upravo tog dana primljen je i za člana KPJ. Već 26. septembra 1941 Vasilj govori pred postrojenim borcima pri polaganju partizanske zakletve u Šamarici. Pamte as njegove riječi: Junak će biti onaj borac čiji će moral izdržati sve nedaće u ovom našem pravednom ratu". U septembru je iz okoline Siska došla u Šamaricu grupa partizana-Hrvata, što je imalo izuzetan značaj za razvitak ustanka u ovom kraju. Gaćeša je od prvih dana ustanka pravilno usmjeravao narod Banije, govoreći da se do slobode može doći samo zajedničkom borbom svih naroda Jugoslavije. Pružajući ruku Vladi Janiću Capi, narodnom heroju, rekao je: ,,Ovu četu Hrvala iz Siska što nam je ti dovede u pomoć, nosit će Banija kao malo vode na dlanu dok je Vasilja i dok je Banije." Za kratko vrijeme je uspio da, raznim akcijama, dobro naoruža svoje borce.

Banijci su imali i prvi top koji je napravio seoski majstor Simo Jednak. U napadu su vječito koristili svoje topove, kojih je, krajem 1941, bilo oko dvadeset. Vasilj Gaćeša postao je član GŠH oktobra 1941. godine, na konstituirajućoj sjednici u selu Vučkovići, u Petrovoj gori. On je i član štaba Korduna i Banije. S borcima Banije, Vasilj je u svakodnevnim borbama s neprijateljem, uči ih vojničkim vještinama i prekaljuje u akcijama. Svojim odredom napada ustaško - žandarmerske i domobranske posade u Bačugi, Gvozdanskom Vlahoviću, Malom Gracu, Klasniću, Žrovcu, Obljaju, Zrinju i drugim mjestima. Decembra 1941. godine postaje komandant Banije. O njemu narod pjesme pjeva. On organizira. i prve NOO na području Banije. Njegovo prisustvo medu borcima davalo je osjećaj hrabrosti i nepobjedivosti. Pod njegovim vodstvom bili su uvijek spremi ići u borbu, ne znajući strah pred neprijateljem.

Posebno teške ali uspješne borbe vodi zimi i u rano proljeće 1942, iako je sve jedinice uputio preko Une za Bosnu, Vasilj s proleterskom četom i junakom Banije, Demonjom, nanosi neprijatelju teške poraze na Baniji. Aprila 1942, Gaćeša je poslije postavljene zasjede ustašama u Trnovcu, otišao sa svojim izmorenim, izgladnjelim i promrzlim borcima u selo Brubanj. Tu je u noći 29. aprila, opkoljen od ustaša sa jednim vodom boraca.

Prsa u prsa našao se junak s neprijateljem na vratima kuće. To je omogućilo dijelu boraca da skoče kroz prozor i da se izvuku iz postavljene klopke. Pao je legendarni junak Banije sa svojih 9 boraca. Njegovo tijelo prenijeto je u Trnovac u podnožje Šamarice, i 1. maja 1942, sahranjeno uz počasni plotun Demonjine proleterske čete.
Narod Banije nije zaboravio komandanta Vasilja Gaćešu. Njegovo ime nosila je u svim bitkama 1. brigada 7. udarne banijske divizije.
Narodnim herojem proglašen je 6. decembra 1944 godine.

Narodni heroj NOR-a Petrović Petra Adam, Gigac

Rođen je 17. aprila 1913. godine u selu Veliki Gradac, Glina, Hrvatska. Potječe iz siromašne seljačke po rodice. Kao dijete ostao je bez oca i majke, pa je živio s djedom, bakom i stričevom dvanaesto članom porodicom. Kako je morao čuvati stoku, jedva je uspio završiti tri razreda osnovne škole. S 13 godina odlazi od kuće, i zapošljava se na pilani u Dodušima.

Skraćeni vojni rok od 9 mjeseci sluzi 1937, u Prizrenu. Vraća se u selo, gdje na svega tri jutra zemlje zasniva porodicu, ali ga siromaštvo tjera na posao sezonskog radnika i nadničara.

Aprila 1941, u Sisku, u rezervi, saznaje o zločinačkoj ustaškoj organizaciji, doživljava rasulo stare jugoslavenske vojske i s mađarske granice — preko Daruvara, Grubišnog polja, Siska — uspijeva doći do Petrinje, gdje mu ,,Mačekova zaštita" oduzima vojnu opremu i oružje. Iz pritvora u Petrinji, Gigac je pobjegao, i preko Banskog Grabovca došao u selo.

Kako su ustaše još prije ustanka počele masovna zvjerstva nad srpskim narodom Banije, Gigac se sklanja u obližnju šumu Anđelina kosa, kao i mnogi drugi muškarci, i tek povremeno navraća kući. Prije akcije partizana Vasilja Gaćeše na neprijateljsko uporište Banski Grabovac, 23. jula 1941., Petrović učestvuje u odbrani svoga sela od ustaških nasrtaja; 10. augusta 1941, kada Vasilj Gaćeša s grupom ustanika prolazi kroz njegovo selo, Adam stupa u Gaćešin odred. Već u prvim akcijama ističe se Gigac; posebno je zapažen u borbama s ustašama kod sela Maje, gdje zarobljava karabin s 60 metaka. U oktobru 1941, postaje desetar. Tri puta učestvuje u borbi s ustašama na Zrinju; posebno je zapažena njegova smjelost, kao komandira voda, u napadu na ustašku posadu u Dodošima, gdje na čelu grupe bombaša uništava veliku grupu ustaša koja je došla da ubija i pljačka u selu. Hrabri komandir, ubacivši bombe u jednu kuću, uskače u nju i ubija dvojicu poznatih krvnika.

Slijedi napad na žandarmerijsku stanicu u Kralievčanima. u kojem ima zadatak da napadne općinsku zgradu koju je čuvalo nekoliko stražara.
Gigac je upao u zgradu i ubio dvojicu neprijateljskih vojnika, pa iz nje uspio iznijeti dvije puške, 3 pisaće mašine i drugi kancelarijski materijal.
Kao voda bombaške grupe, Petrović je iznenadno upao u željezničku stanicu Bačuga, gdje je ubio 6 ustaša, a petoricu zarobio. Zatim upada u prostorije petrinjskog vodovoda, prethodno ubijajući stražare, i zarobljava 13 domobrana, dvojicu ustaša, i zapljenjuje 11 pušaka i puškomitraljez.

U KPJ primljen je 17. aprila 1942. On je već tada poznat svim borcima i narodu Banije po smjelim akcijama i junaštvu. Na cesti Novi— Krupa, Adam pokazuje osobitu smjelost i junaštvo, kad s jednim borcem pretrčava brisani prostor i dolazi do samog ustaško-domobranskog utvrđenja. Dok je grupa boraca s raznih strana pucala na utvrđenje, Gigac se odjednom pojavio pred neprijateljskom posadom, rekavši im da su opkoljeni i da se predaju. Vidjevši ga pred sobom, tako sigurna, pokazali su bijelu maramicu: 50 domobrana i ustaša je zarobljeno, sa svom ratnom spremom. Od tada, Gigac kao komandir 1. čete 1. bataljona 1. banijskog partizanskog odreda učestvuje u nizu akcija.

Petrović je primjerom učio borce hrabrosti, vodeći brigu o svakom pojedincu. On je primjer sposobnog komandira, zato ga borci vole i cijene.
Kako je ustaško-domobranska posada u Banskom Grabovcu bila velika prepreka u širenju slobodnog područja, domišljati komandir Adam Petrović preobukao je dva voda partizana u domobranske uniforme, i ušao od sela Bačuge u ovo snažno utvrđenje. Tada je zarobio 60 ustaša i domobrana, sa svom ratnom spremom. Zbog blizine drugih neprijateljskih uporišta, Gigcu nije uspjelo uništiti bunker i zgradu Sokolskog doma u kojem je neprijatelj bio utvrđen, ali je to učinio već toga dana navečer, s desetinom partizana.

U Ravnom Rašću sam ulazi u zgradu neprijateljskog utvrđenja, rukama hvata stražara i zarobljava 27 domobrana i ustaša. Slijede akcije operativnog ficira Adama u Štabu 3. bataljona 16. brigade 7. divizije, na Hrvatskom Čuntiću i na Lebrenici, iznad Bosanskog Novog, gdje zarobljava 200 domobrana i ustaša, i 3 Nijemca s većom količinom oružja i municije. U borbama 7. banijske divizije, od Klasnića i Brubnja, Adam vodi usputne borbe do Prozora, a zatim učestvuje u svim bitkama s njemačkim, ustaškim i četničkim snagama u četvrtoj i petoj neprijateljskoj ofenzivi. Veliki junak Banije svjedok je i stradanja svog naroda koji je bio na putu s divizijom. Poslije povratka na Baniju, Gigac je komandant bataljona u 2. brigadi 7. banijske divizije. Učestvuje u svakodnevnim akcijama divizije, a posebno junaštvo pokazuje u borbi, marta 1944, kod Šarenog mosta, blizu Kostajnice. Hrabri komandant, puzeći, došao je na dvadesetak metara od dvojice njemačkih oficira, kao prethodnice, i uspio ih ubiti. Međutim, u brzom naletu Čerkeza je teško ranjen. Ostao je sam, teško ranjen. Imao je samo revolver s dva metka. Otkočio ga je, s namjerom da se ubije ako bi pošli prema njemu. Nije im htio pasti živ u ruke. Kad je čuo riječi drugova. znao je da je spašen. Otpremljen je u partizansku bolnicu, u selo Žirovac. Iako još nezacijeljenih rana, poslije svega 15 dana liječenja, otišao je u bataljon. Ponovno je ranjen kod Sunje, u selu Mala Graduša, i otpremljen u partizansku bolnicu Debelo brdo, kod Brestika, a onda u oslobođenu Glinu, gdje mu je noga amputirana. Tako se Adam Petrović morao zauvijek oprostiti od svog bataljona. Do kraja rata aktivno radi u Općinskom narodnooslobodilačkom odboru Mali Gradac.

Poslije oslobođenja, radi u društveno-političkim organizacijama opčine i kotara Glina. Predsjednik je općinskog odbora SUBNOR-a i rezervnih vojnih starješina. Pored Ordena narodnog heroja i Partizanske spomenice 1941, odlikovan je s više odlikovanja i priznanja.
Narodnim herojem proglašen je 24. jula 1953. godine.

Sedma banijska divizija


NOVJ formirana je naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ broj 95. od 22. novembra 1942. Pri osnivanju u njen sastav su ušle Sedma i Osma banijska brigada i Trinaesta hrvatska brigada "Josip Kraš", Trinaesta brigada je međutim bila udaljena i operisala je samostalno, tako da je umesto nje u sastav divizije 26. decembra 1942. ušla Šesnaesta banijska brigada (Šesnaesta hrvatska).
Po osnivanju divizija je sadejstvovala operacijama Prvog bosanskog korpusa u donjem toku Une. Na početku operacije "Vajs I" divizija je uspešno ometala razvijanje i napredovanje 369. legionarske divizije preko Banije, ali se zbog bočnog prodora 7. SS divizije 24. januara 1943. morala prebaciti na desnu obalu Une radi zaprečavanja puta prema Bihaću.
Tokom operacije "Vajs II", odnosno Bitke na Neretvi divizija je bila angažovana u iscrpljujućim odbrambenim borbama radi sprečavanja prodora nemačko-ustaške grupacije "Fogel" prema Prozoru.
Za vreme Bitke na Sutjesci divizija je od 3. juna 1943. divizija je bila u sastavu Južne grupe, sa zadatkom da, zajedno sa Trećom divizijom i Centralnom bolnicom prebaci preko Tare u Sandžak. Kako se to pokazalo nemočućim, diviziji je 8. juna naređeno da se hitno, usiljenim maršem, prebaci preko Sutjeske i poveže sa Severnom grupom. Divizija je Sutjesku prešla u poslednji čas, a napad nemačke borbene grupe "Gertler" kojim su Nemci konačno zatvorili obruč na Sutjesci, zahvatio je začelje divizijske kolone. Nemci su zarobili oko 200 ranjenika, članova bolničkog osoblja i obezbeljenja, i gotovo sve ih streljali na licu mesta.

Nakon proboja preko Zelengore, divizija je do kraja avgusta vodila borbe u istočnoj i centralnoj Bosni pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba. Početkom septembra 1943. vratila se na Baniju, gde je reorganizovana.

„Kada je 1. septembra 1943. godine ponovo prešla preko Une, vraćajući se iz Bosne, Hercegovine, Sandžaka i Crne Gore — "kući", od 4.100 boraca 7. banijske divizije Baniju je ugledalo svega 550. “



Sedma i Osma banijska brigada popunjene su i preimenovane u Prvu i Drugu, a Prva i Druga brigada Unske operativne grupe u Treću i Četvrtu brigadu Sedme divizije. U sastav divizije ušli su takođe i Jevrejski i Italijanski bataljon. Tada je divizija ušla u sastav Četvrtog korpusa.
Na ovom za vitalne komunikacije izuzetno važnom terenu Banije, divizija je u borbi protiv krupnih nimačkih i ustaških snaga postigla značajne uspehe. Učestalim krupnim divetrzijama i udarima na posade na zaštiti komunikacija divizija je nanela znatne gubitke i teškoće osovinskim snagama. Uspešne borbri imala je tokom operacije "Panter" tokom decembra 1943., a 11. januara 1944. oslobodila je Glinu. U maju se divizija našla na udaru nemačke operacije "Šah".
Sredinom avgusta Štab Sedme divizije sa Trećom i četvrtom brigadom prebacio se u Moslavinu, gde je sadejstvovao jedinicama Desetog korpusa NOVJ, dok su Prva i Druga brigada i Prvi i Drugi banijski NOPO nastavili dejstva u Baniji. Dve brigade Sedme divizije zajedno sa delovima Šestog korpusa NOVJ i Desetog korpusa NOVJ učestvovale su u napadu na ustaški garnizon u Koprivnici u oktobru 1944.
U završnim operacijama Sedma divizija potčinjena je štabu Četvrte armije, u čijem sastavu učestvuje u Tršćanskoj operaciji.
Ukazom Vrhovnog štaba septembra 1943. Sedma divizija proglašena je udarnom u znak priznanja za postignute uspehe i podnete žrtve.